بررسی تحلیلی سیر تطور ساختاری و محتوایی رمان اجتماعی از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی

thesis
abstract

رمان در زبان فارسی پدیده ای نوظهور است که با شکل گیری نهضت مشروطه توجه ایرانیان را به خود جلب کرد. در عصر مشروطه بحران های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی زمینه را برای به وجود آمدن رمان مهیا ساخت. نویسندگان این عصر تحت تاثیر ادبیات اروپا و بنا به دلایلی چون باستان گرایی و روحی? کاوشگرانه در شناخت هویت گذشته و بی خطر بودن ماهیت رمان تاریخی به نوشتن این نوع ادبی روی آوردند و در این زمینه طبع آزمایی کردند. با گذشت زمان تجرب? نویسندگان دربار? رمان نویسی افزون گشت و رمان نویسان به کاستی ها و عیوب رمان تاریخی واقف شدند. رمان تاریخی به سبب پرداختن به گذشته و چشم پوشی کردن از واقعیت های موجود، مورد قبول نویسندگان و جامعه واقع نشد و تغییر شکل مناسبات اجتماعی، اعتلای بینش مدنی و رشد طبق? متوسط شهرنشین، زمینه را برای ظهور رمان اجتماعی فراهم ساخت. رمان اجتماعی رمانی است که در آن تصویری از زندگی، با معایب و مفاسد آن به نمایش گذاشته می شود. در رمان اجتماعی نویسنده تلاش می کند با انعکاس مشکلات و معضلات جامعه به ارائ? راه حل هایی برای جامعه بپردازد. نقش و اهمیت رمان های اجتماعی را می توان از چشم اندازهای مختلف ادبی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مطالعه و بررسی کرد. رمان اجتماعی از منظر ادبی توانست فرم و ساختار رمان را اعتلا بخشد و در تکامل سبکی و ساختاری آن موثر افتد و نثر معاصر را به سمت و سوی ساده نویسی سوق دهد. این نوع ادبی از منظر فرهنگی، سیاسی و اجتماعی نیز توانست نقش مهمی در بالا بردن بینش اجتماعی مردم و آگاه ساختن آنها بر عهده گیرد. در پژوهش حاضر سیر تطور ساختاری و محتوایی رمان اجتماعی از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی با تکیه بر رمان های برگزیده بررسی و تحلیل شده است. نقط? شروع و خاتم? این تحقیق دو حادث? بزرگ سیاسی و اجتماعی است که در بستر آن رمان های اجتماعی ظهور کرده اند؛ در دور? مشروطه نهضت رمان نویسی به وجود آمد و سیر صعودی آن از جنب? محتوایی و ساختاری شروع شد و تا شکل گیری انقلاب اسلامی و بعد از آن ادامه پیدا کرد. برای این پزوهش هشت رمان از میان رمان های اجتماعی معاصر انتخاب شده است که عبارتند از: تهران مخوف از مشفق کاظمی، زیبا از محمد حجازی، دختر رعیت از محمود اعتماد زاده، چشمهایش از بزرگ علوی، مدیر مدرسه از جلال آل احمد، شوهر آهو خانم از علی محمد افغانی، سنگ صبور از صادق چوبک، همسایه ها از احمد محمود. برای انتخاب رمان های فوق ملاک ها و معیارهایی مد نظر بوده است که از جمل? آنها می توان به پیشرو بودن، برجسته بودن، تاثیرگذار بودن و شهرت و جذابیت اشاره کرد. روش بررسی و تحقیق در پژوهش حاضر روش تحلیلی است که موضوعات، مفاهیم و مسائل مورد بحث با در نظر داشتن سیر تحولات تاریخی دنبال و آثار برجسته و به عبارت دیگر سبک ساز هر دوره از منظر ساختار و محتوا بررسی و تحلیل شده است. بررسی سیر تطور رمان اجتماعی از منظر محتوا حاکی از این است که در ده? اول و دوم محتوای بسیاری از رمان ها مانند«تهران مخوف»، «زیبا» و «هما» موضوعات احساسی، عشقی و مبتذل بوده است. در دهه های سوم و چهارم با سرنگونی رضا شاه و از بین رفتن استبداد و ظهور آزادی بیان و قلم در اثر تزلزل های سیاسی و اجتماعی چهره های شاخصی همچون محمود اعتمادزاده و بزرگ علوی در عرص? رمان نویسی ظهور کردند و رمان و داستان مجالی برای بیان مسائل سیاسی و اجتماعی شد. از ده? سوم به بعد رمان نویسی در ایران به شکوفایی رسید و رمان های زیبایی از قبیل مدیر مدرسه، سنگ صبور، همسایه ها و ... چاپ و منتشر گردید که از لحاظ محتوا و فرم از شاهکارهای داستان نویسی فارسی محسوب می شوند. نویسندگان این آثار با فاصله گرفتن از موضوعات رایج و کلیشه ای کوشیدند به جای توصیف سطحی و گزارش گونه، تصویری واقعی و هنری از واقعیت ها ارائه بدهند و ارتباط عمیق تری با جامعه برقرار سازند. در این سال ها قالب داستان از سطح وعظ اخلاقی به مرحل? خلاقیت هنری ارتقا یافت و بر آن شد که به جستجوی عمیق در هویت انسان و جامعه بپردازد. بررسی رمان های اجتماعی فارسی به لحاظ تکنیک های داستان نویسی و ساختار نمایانگر این نکته است که این نوع ادبی از بدو ظهور تا سال 1357 شمسی تکامل نسبی داشته است. در رمان های اولیه نویسنده در لابه لای رمان به عنوان مصلح اجتماعی ظاهر می شد و با قطع جریان روایت با مخاطب هم کلام می گشت ولی در رمان های دور? دوم و سوم این امر تا حد چشمگیری کاهش پیدا می کند. از منظر ساختار و تکنیک های داستان نویسی روایت های فرعی و در بسیاری موارد زاید و بی ارتباط با پیرنگ اصلی کمتر می گردد و پیرنگ از انسجام بیشتری برخوردار می شود. در طرح اکثر رمان هایی که پس از ده? بیست نوشته شده اند، پیرنگ های فرعی برخلاف رمان های اجتماعی اولیه از قبیل تهران مخوف، زیبا و غیره به چشم نمی خورد. اغلب رمان های اجتماعی اولیه در درون پیرنگ اصلی خود، پیرنگ ها و حوادث فرعی بسیاری داشتند که هیچ گاه توسعه نمی یافتند.

similar resources

کارکردهای سیاسی «نهاد مرجعیت» از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی

در نبود احزاب سیاسی کارآمد در جامعه ایرانی در سال‌های بین انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، نهاد مرجعیت با توجه به خاستگاه مذهبی و پایگاه اجتماعی‌ خود در جامعه توانست برخی از کارکردهای احزاب سیاسی را در جامعه برعهده گیرد. هرچند کارکردهای سیاسی نهاد مرجعیت در ایران، برخاسته از خاستگاه مذهبی آن است؛ اما به‌خودی‌خود وجهی بارز از فعالیت‌های این نهاد است. سازوکارهای اعمال قدرت در نهاد مرجعیت با نهادها...

full text

تحلیل تغییرات نظم اجتماعی ایران از انقلاب مشروطه (1285) تا انقلاب اسلامی (1357)

هدف اصلی این مقاله، مطالعه نوع نظم اجتماعی حاکم بر ایران بین دو انقلاب (1357-1285) است. نظم اجتماعی به دو نوع دسترسی باز و دسترسی محدود تقسیم می‌شود و خود دسترسی محدود (یا وضعیت طبیعی) به سه نوع شکننده، پایه و بالغ تقسیم می‌شود. ایران از انقلاب مشروطه تا کودتای 1299، گرفتار وضعیت طبیعی شکننده بوده و از این کودتا تا تغییر رژیم سیاسی (1305) از قاجاریه به پهلوی در حال گذار از وضعیت طبیعی شکنند...

full text

بررسی تحول «ساختار» و «شکل» غزل از انقلاب مشروطه تا پس از انقلاب اسلامی

غزل در عهد مشروطه مانند سایر قالب­های شعری دست­مایة بیان تغزلِ آمیخته با آرمان­های ملی و میهنی شد. برخی از شاعران که مبارزان راه آزادی و مشروطه­خواه بودند، این قالب را با شعارهای ادبیات کارگری و مسائل اجتماعی درآمیختند تا بدین وسیله تغییراتی در «وحدت موضوعی» غزل به وجود آمد؛ برای نمونه غزل فرخی یزدی به همین دلیل، گاه ساختی گسیخته دارد. غزل پس از «افسانه»­ نیمایوشیج، در جریان­های «غزل میانه» و «غ...

full text

بررسی مطالبات زنان در آثار داستان‌نویسان زن از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی

نقد و بررسی سیمای زن در ادبیّات داستانی معاصر ایران و ارائة باورهای زنانه نسبت به زن سبب شد تا تاریخ ادبیّات داستانی معاصر را از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی با نیّت شناخت نقش زنان داستان نویس درافزایش بن‌مایه‌های داستان‌نویسی بررسی کنیم. پس از بررسی دقیق معلوم شد باوجود محدودیّت‌های بسیاری که درآغاز، فضا را برای آفرینش‌های ادبی زنان تنگ کرده، آثاری پدید آمد که گرچه ارزش ادبی چندانی نداشتند، امّا ...

full text

گونه شناسی جریانهای فکری (دینی) از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی

بحث اصلی در این نوشتار بررسی چگونگی برخورد متفکرین دینی با وجه اندیشه‏ای تمدن غرب (مدرنیته) است. بنابراین، مبنا و اساس بحث در حوزة تاریخ اندیشه و پرداختن به آرا و عقایدی است که به گونه‏ای  به نحوه و شیوه‌های رویارویی فکری یا تعامل  اندیشمندان ایران با جریان اندیشة گسترش‏گرای مغرب زمین (تجدد) وگونه شناسی آنها مربوط می‏شود.در این نوشتار تلاش شده است ضمن برر...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


document type: thesis

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023